Wraz z coraz większą ilością młodych ludzi, którzy otwarcie mówią o zdrowiu psychicznym, gaslighting stał się bardziej powszechnym tematem wśród tej grupy. Gaslighting i inne formy przemocy emocjonalnej pojawiły się ostatnio również w popularnych mediach – na przykład w serialu „Maid” na Netflix, powieści i filmie „The Girl on the Train” oraz w reality show „The Bachelorette”. Większa świadomość na temat tej formy emocjonalnego wykorzystywania może pomóc ludziom uniknąć zagrażających i niezdrowych związków. Jednak zanim oskarżysz kogoś o takie zachowanie, ważne jest, aby zrozumieć, czym naprawdę gaslighting jest i jak szukać jego oznak w związku.

Przyjrzyjmy się bliżej definicji i pochodzeniu słowa gaslighting, wpływowi tego zachowania na zdrowie psychiczne oraz temu, jak stwierdzić, czy ktoś cię gaslightuje.

Czym jest gaslighting?

Gaslighting jest formą manipulacji psychologicznej, w której sprawca próbuje zasiać w osobie zwątpienie w siebie i zamieszać w umyśle swojej ofiary. Zazwyczaj gaslighterzy starają się zdobyć władzę i kontrolę nad drugą osobą, zniekształcając rzeczywistość i zmuszając ją do kwestionowania własnego osądu i intuicji.

Gaslighting zazwyczaj ma miejsce w toksycznych związkachi jest ściśle związany z innymi rodzajami emocjonalnego i fizycznego nadużycia. Najczęsciej spotykany w związkach romantycznych, jednak może również wystąpić w rodzinie lub w miejscu pracy.

10 oznak gaslightingu w związku

Jeśli zastanawiasz się, jak rozpoznać, czy ktoś cię wykorzystuje, zastanów się, czy ktoś wykazuje któreś z poniższych zachowań w Twoim związku romantycznym, rodzinnym lub zawodowym:

1. Kłamanie na temat czegoś lub zaprzeczanie czemuś i odmawianie przyznania się do kłamstwa, nawet gdy pokażesz mu dowód.
2. Upieranie się, że wydarzenie lub zachowanie, którego byłeś świadkiem, nigdy nie miało miejsca i że źle je pamiętasz.
3. Rozpowszechnianie plotek na Twój temat lub mówienie Ci, że inni ludzie plotkują na Twój temat.
4. Zmienianie tematu lub odmawianie słuchania, gdy zostaniesz skonfrontowany z kłamstwem lub innym zachowaniem związanym z gaslightingiem.
5. Mówienie ci, że przesadzasz, kiedy je prosisz ich o pomoc.
6. Przerzucanie winy – mówienie, że gdybyś zachowywał się inaczej, nie traktowaliby cię w ten sposób, więc to tak naprawdę Twoja wina.
7. Próba załagodzenia sytuacji za pomocą romantycznych słów i obietnic, które pozostają tylko obietnicami.
8. Przekręcanie historii, aby zminimalizować agresywne zachowanie.
9. Notoryczne tłumaczenie swojego zachowania zdaniem: “To był tylko żart” lub “Jesteś przewrażliwiony”.
10. Oddzielenie cię od przyjaciół i rodziny, którzy mogą rozpoznać Twoje zmiany w zachowaniu spowodowane gaslightingiem.

Każdy z tych znaków w związku są powodem do niepokoju i wskazują, że ta relacja jest niezdrowa i może być przyczyną poważnych zmian w zdrowiu psychicznym dla osoby doświadczającej takiego zachowania.

Gaslighting w pracy i innych relacjach społecznych

Ważne jest aby umieć rozpoznawać objawy gaslightingu w miejscu pracy lub innych relacjach społecznych poza romantycznymi. Gaslighting może pojawić się między kolegami czy przełożonym a pracownikiem. Zazwyczaj sprawca działa w sposób, który powoduje, że druga osoba kwestionuje swój pogląd na sytuację, podważając jej pewność siebie i wiarę w siebie. Ktoś może stosować gaslighting jako taktykę uniknięcia przyznania się do swojego błędu w pracy lub niesprawiedliwego przypisania sobie zasług za dobrze wykonane zadanie.

Inny rodzaj gaslightingu w miejscu pracy to sytuacja, w której pracownik zgłaszający niewłaściwe zachowanie w pracy, takie jak toksyczne środowisko lub molestowanie seksualne, ma wrażenie, że przesadza, źle pamięta sytuacje lub źle ją interpretuje.

Wpływ gaslightingu na zdrowie psychiczne

Konsekwentne wmawianie, że się mylisz, jesteś zdezorientowany, a nawet “szalony” może mieć niszczący wpływ na zdrowie psychiczne. Wraz z kwestionowaniem własnych przekonań i rzeczywistości, ofiary gaslightingu często czują się odizolowane i bezsilne. Wpływa to na niską samoocenę, dezorientację, zwątpienie w siebie i trudności w funkcjonowaniu w szkole, w pracy lub w innych sytuacjach społecznych.

W rezultacie osoby, które doświadczają gaslightingu są w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia zaburzeń lękowych, depresji czy myśli samobójczych. Co więcej, nawet po opuszczeniu toksycznego związku czy relacji, osoby, które były poddawane takiej przemocy psychicznej, często zmagają się z PTSD i mają trudności zarówno z zaufaniem innym, jak i samym sobie. Dlatego też mogą angażować się w relacje współzależne i mieć problemy z budowaniem autentycznych związków. Ze względu na to, że osoby stosujące gaslighting zazwyczaj nie przepraszają i nie przyznają się do winy, ich ofiarom trudniej jest wyjść z tego doświadczenia.

Jak rozpoznać, czy ktoś cię wykorzystuje i niszczy twoje zdrowie psychiczne?

Najbardziej szkodliwe objawy nadużywania gaslightingu to te, które zakorzeniają się w umyśle ofiary i zaczynają niszczyć jej poczucie wartości i zaufanie do siebie.

Oto niektóre z konsekwencji dla zdrowia psychicznego wynikające z bycia ofiarą gaslightingu:

• Problemy z podejmowaniem nawet prostych decyzji.
• Usprawiedliwianie zachowania partnera przed rodziną lub przyjaciółmi.
• Ciągłe zastanawianie się nad sobą.
• Obwinianie się za to, jak traktuje cię druga osoba.
• Próba przekonania siebie, że zachowanie tej drugiej osoby nie jest tak naprawdę złe.
• Chodzenie „na paluszkach” wokół drugiej osoby.
• Wiara w to, że jesteś przewrażliwiony.
• Kwestionowanie własnych uczuć, osądów i obserwacji.
• Poczucie samotności i uwięzienia.
• Wątpliwości co do własnej pamięci i rozsądku
• Milczenie zamiast mówienie o tym, co się myśli.
• Poczucie ciągłego zagrożenia.
• Myślenie, że jest się “szalonym” lub “głupim”.
• Wątpliwości w zmiany i rozczarowanie tym, kim się jest.
• Spędzanie dużej ilości czasu na przepraszaniu za swoje działania.

5 sposobów na przeciwdziałanie gaslightingowi

1. Rozmawiaj z innymi o tym, co się dzieje. Nie pozwól, aby osoba ta odseparowała Cię od przyjaciół, rodziny lub współpracowników, którzy troszczą się o Ciebie i szanują Twój punkt widzenia. Podziel się tym, co się dzieje z jak największą liczbą osób, aby mogły one potwierdzić Twoje doświadczenia.
2. Skup się na działaniach, nie na słowach. Osoba stosująca gaslighting może czasami mówić to, co chcesz usłyszeć, aby zatrzymać cię w związku, jednak ich słowa są bez znaczenia dopóki nie zmieni się ich zachowanie.
3. Przypomnij sobie, że nie jesteś powodem takiego zachowania. Nie ma nic, co mógłbyś lub powinieneś zrobić inaczej, aby uniknąć gaslightingu. Obraźliwe zachowanie nie było Twoją winą – chodziło o próby kontrolowania i manipulowania Tobą przez gaslightera.
4. Nie należy próbować dyskutować z osobą stosującą taką przemoc. Gaslighting nie jest racjonalnym zachowaniem, a gaslighter nie przyzna się do swoich błędów czy prawdziwych motywów. Jeśli partner, przyjaciel lub kolega z pracy zamienia rozmowę w okazję do obrażania cię lub kwestionowania twojego rozsądku czy zdolności, wycofaj się z dyskusji i, jeśli to możliwe, ze związku.
5. Ćwiczenie zaufania do siebie. Po zakończeniu związku z osobą stosującą przemoc wobec Ciebie, może upłynąć trochę czasu i praktyki, zanim zaczniesz ponownie ufać swoim instynktom i spostrzeżeniom. Należy pamiętać, że obraz, jaki przedstawia gaslighter, nie jest prawdą o tym, kim się jest.