Zniekształcenia poznawcze – czym są i jak z nimi walczyć?

To jak czujemy się psychicznie w danej chwili niewątpliwie rzutuje na nasze przekonania na dany temat czy występującą akurat sytuację. W momentach euforii jesteśmy w stanie bezkrytycznie idealizować nasze życie, otoczenie i wybory. Żyjąc w dobrostanie emocjonalnym myślimy racjonalnie, wydawałoby się najbardziej zgodnie z otaczającą nas rzeczywistością i prawdą. Co dzieje się po drugiej, ciemnej i krytycznej stronie naszego umysłu? Czym są zniekształcenia poznawcze?

Czym są zniekształcenia poznawcze?

Zniekształcenia poznawcze są błędami w logicznym myśleniu i to właśnie one nierzadko powodują, że rozwija się w nas niepohamowane myślenie krytyczne. Nie zauważamy ich, bowiem wierzymy w to, że to co czujemy jest autentyczne i ma poparcie w odzwierciedleniu prawdy. Zniekształcenia poznawcze są cechą myśli automatycznych, będących poza sferą naszej kontroli. Występują u wszystkich ludzi, jednakże można dopatrywać się ich nasilonych skutków w obszarach związanych z psychopatologią. Zniekształcenia te leżą u podstaw naszych przekonań o sobie i otaczającym nas świecie. 

Aby móc lepiej je zidentyfikować specjaliści z obszaru psychologii prowadzą szereg aktywności związanych z psychoedukacją, a tym samym możliwością lepszego wglądu we własne emocje i przekonania. Psychoterapia indywidualna jest miejscem pracy nad szkodliwymi skutkami występowania zniekształceń poznawczych. Wiedząc czym są, znając ich treść i specyfikę, jesteśmy w stanie skuteczniej je rozpoznawać, jednocześnie podejmować próbę radzenia sobie ze skutkami automatycznych przekonań, które mogą prowadzić do zaburzeń lękowych i nerwic.

Oto najpopularniejsze przykłady zniekształceń poznawczych:

• Czytanie w myślach – zakładam, że wiem co myślą inni, choć nie mam na to wystarczających dowodów „On myśli, że jestem do niczego”
• Przepowiadanie przyszłości/katastrofizacja – przewiduję przyszłość w czarnych barwach „Nie zdam tego egzaminu”, „Nie dostanę pracy”
• Etykietowanie – przypisuję ogólne cechy negatywne sobie i innym. „Jestem odrażający”
• Wyolbrzymianie/Umniejszanie – moje pozytywne osiągnięcia i sukcesy innych osób są błahe „To jest jej rola, nie liczy się, że jest dla mnie miła”, „łatwo przyszło więc, to się nie liczy”
• Personalizacja – biorę na siebie niewspółmierną część odpowiedzialności za negatywne zdarzenia; zachowania innych odnoszą się do mnie „To przeze mnie wszystko się stało” „Patrzą na mnie z odrazą”
• Obwinianie – uważam, że inna osoba jest źródłem moich negatywnych doznań i nie uznaję odpowiedzialności za dokonanie zmian w sobie „Jestem DDA”
• Niesprawiedliwe porównania – przyjmowanie nierealistycznych standardów „Innym na egzaminie poszło lepiej”
• Żal odnoszący się do przeszłości – skupianie się na tym, co można było zrobić lepiej „Mogłem dostać się na lepsze studia, gdybym się tylko przyłożył” „Niepotrzebnie to powiedziałam” 
• Myślenie „co jeśli…?” – zadawanie bezustannie pytania „co będzie jeśli” coś się wydarzy. „Co będzie jeśli zacznę się denerwować?”
• Uzasadnianie emocjonalne – uczucia rządzą moją interpretacją rzeczywistości. „Po prostu czuję, że tak jest”
• Ocenianie – bezustanne ocenianie siebie i innych w odniesieniu do arbitralnych norm i stwierdzanie, że się im nie sprostało. „Nie uda mi się”; „W szkole kiepsko się uczyłem”