Psychoterapia – czy każda jest identyczna? Rodzaje psychoterapii

Psychoterapeuci sięgają po różne metody pracy. Jakie są rodzaje psychoterapii? Co je różni?

Psychoterapia poznawczo-behawioralna

W nurcie poznawczo–behawioralnym fundament stanowią myśli i przekonania. To na podstawie tych komponentów dobieramy odpowiednią reakcję do danej sytuacji. W trakcie terapii pacjent poznaje źródła swoich przeświadczeń oraz wyuczonych postaw, a następnie, starając się zmienić postrzeganie siebie oraz świata wpływa na zmianę swoich zachowań. Proces w koncepcji poznawczo-behawioralnej można porównać do nabywania nowych umiejętności, które pozwalają na zmianę swoich nawyków, nieefektywnych, często dysfunkcyjnych i destrukcyjnych zachowań. W terapii CBT (z ang. Cognitive behavioral therapy) terapeuta spełnia funkcję edukatora, przewodnika, który przekazuje wiedzę na temat narzędzi możliwych do wykorzystania przez pacjenta w celu poprawienia jakości jego życia. Tego typu terapia zazwyczaj jest krótkoterminowa, nastawiona na osiągnięcie konkretnego celu. Jak w każdym nurcie, efekty terapii są w dużej mierze zależne od zaangażowania ze strony kuracjusza. W terapii poznawczo–behawioralnej istotną część stanowią zadania domowe, na przykład prowadzenie przez pacjenta dziennika.

Psychoterapia psychodynamiczna

U podłoża koncepcji psychodynamicznej leży przeświadczenie, iż zaburzenia są związane z wydarzeniami z wczesnego dzieciństwa. Dlatego też niezwykle ważne w tego typu terapii jest przypomnienie sobie, co w tym okresie wydarzyło się w życiu pacjenta. Terapia psychodynamiczna opiera się na silnej więzi pacjenta z terapeutą. Wbrew powszechnym przeświadczeniom, specjalista nie ogranicza się do poruszania tematów związanych jedynie z przeszłością podopiecznego. Psychoterapeuta wnikliwie analizuje mimikę, mowę ciała czy głos pacjenta. Bazując często na niedostrzegalnych ruchach mimowolnych pacjenta, prowadzący terapię dociera do źródła problemu. Pomaga mu w tym również zjawisko przeniesienia, polegające na rzutowaniu przez pacjenta swoich nieświadomych myśli, wyobrażeń czy uczuć na terapeutę. Psychoterapia psychodynamiczna jest zazwyczaj terapią długoterminową, choć coraz bardziej popularna staje się jej krótkoterminowa, intensywna odmiana – ISTDP. Jest to bardzo dobry sposób nie tylko na leczenie różnego rodzaju traum, zaburzeń czy problemów, ale również doskonała droga do lepszego poznania siebie.

Psychoterapia humanistyczna

Fundamentem nurtu humanistycznego w psychoterapii jest określenie pacjenta mianem klienta. Ten zabieg, wprowadzony przez Carla Rogersa, ma za zadanie podkreślenie podmiotowości, aktywności oraz równości pacjenta w relacji z terapeutą. Terapia humanistyczna koncentruje się na „tu i teraz” z nastawieniem na przyszłość. Nie oznacza to, że odrzuca przeszłość, lecz stara się nie wnikać w nią tak bardzo jak podejście psychodynamiczne. Koncepcja humanistyczna kładzie nacisk na dążenie do samorealizacji człowieka: sensu życia, spełniania wartości, zrozumienia własnych motywacji, osiągnięcia otwartości, wolności czy odpowiedzialności. Oczywiście nie jest to pozbawione pracy nad nieodpowiednimi wzorcami zachowań, mechanizmami obronnymi klienta czy lękami m.in. przed śmiercią. Psychoterapeuta jest w tym podejściu otwarty na wszelkie tematy do rozmowy, a postawa jaką przyjmuje przypominać może przyjaciela, towarzysza podróży, mentora czy promotora, służącego konsultacją i doświadczeniem w drodze do celu. Istnieje wiele odmian psychoterapii humanistycznej, jednakże wspólnym mianownikiem dla każdej z nich jest indywidualność klienta oraz podmiotowość, która wiąże się z tym, że pacjent jest swego rodzaju liderem w terapii. W zależności od odmiany, psychoterapia humanistyczna może być zarówno krótkoterminowa, jak i długoterminowa.

Psychoterapia integracyjna

Psychoterapia integracyjna (czasami można spotkać się również z nazwą psychoterapia integratywna) czerpie swój warsztat z różnych nurtów psychoterapeutycznych. Terapeuta w tym podejściu korzysta z wielu znanych metod w tym terapii poznawczo–behawioralnej, psychodynamicznej i humanistycznej. W tego typu terapii pacjent jest ekspertem od swojego życia. Specjalista, korzystając ze swojej elastyczności, dopasowuje odpowiednie narzędzia na podstawie historii i sytuacji kuracjusza, a następnie modyfikuje je na podstawie efektywności oddziaływania na pacjenta. Elastyczna forma terapii integracyjnej powoduje, że jest ona popularnym wyborem. Dodatkowo zyskała miano uniwersalnej formy pomocy znajdującej zastosowanie w pracy zarówno z dziećmi, młodzieżą, jak i dorosłymi.

Psychoterapia systemowa

Podejście systemowe opiera się na założeniu, iż każdy człowiek jest częścią systemu, w którym się znajduje. Oznacza to, że jednostka ma wpływ na środowisko, a także – w drugą stronę – środowisko oddziaływuje na jednostkę. Co za tym idzie, w tym nurcie terapeuta nie może „wycinać” pacjenta z okoliczności jego życia, dlatego zwraca uwagę na funkcjonowanie w szerszym kontekście. Do „systemów” zalicza się na przykład rodzinę lub relację z partnerem. Szczególnie w rodzinie, dzieci bardzo często są odbiciem problemów, których doświadczają w domu, a rodzice nie zdają sobie sprawy z ich istnienia bądź oddziaływania. Celem psychoterapii systemowej jest uzdrowienie całego systemu. Zachowania jednej osoby w związku odbijają się na drugiej. Terapia systemowa umożliwia wspólne dojście do źródła problemu, ustalenie zasad, granic czy odpowiedniej komunikacji. Zazwyczaj tego typu terapia trwa od pół roku do dwóch lat, a sesje odbywają się co 2 lub 3 tygodnie. Szanse na szybsze osiągnięcie zamierzonych celów terapii wzrastają, jeśli wszystkie osoby będące w danym systemie biorą w niej udział.