Nieśmiałość nie jest niczym złym. Niektóre dzieci są bardziej nieśmiałe niż inne. Jest to po prostu część ich temperamentu. W rzeczywistości dzieci z czasem stają się mniej nieśmiałe, ponieważ uczą się umiejętności potrzebnych do radzenia sobie w sytuacjach społecznych.

Rodzice często uważają nieśmiałość swoich dzieci za wadę charakteru, a nie powinni. Nieśmiałość nie jest złą rzeczą – to naturalna reakcja na niepewność lub nowość. Dzieci, które wydają się nieśmiałe, często “rozgrzewają się”, gdy poznają osobę lub sytuację.

Błędne koło nieśmiałości

Wiele nieśmiałych dzieci wpada w pułapkę błędnego koła, które uniemożliwia im nawiązywanie kontaktów z innymi dziećmi. Ponieważ czują się niekomfortowo w otoczeniu społecznym – unikają interakcji z rówieśnikami. Oznacza to, że rzadziej rozmawiają i bawią się z innymi dziećmi, więc mają mniej okazji do rozwijania umiejętności społecznych – w tym prowadzenia rozmów, rozwiązywania sporów, przyjmowania zmian i wymyślania zabawnych rzeczy do zrobienia razem. Ich względny brak umiejętności społecznych przyczynia się do tego, że czują się nieswojo i chcą unikać sytuacji społecznych.

Nieśmiałe dzieci trzymają się na uboczu, ponieważ skupiają się na własnym dyskomforcie. Na przykład spędzają czas na czytaniu lub w milczeniu wpatrują się w inne dzieci z odległości dziesięciu metrów. Niestety, niezamierzonym komunikatem, jaki wysyłają w ten sposób swoim rówieśnikom, jest to, że nie chcą się zaprzyjaźnić. Inne dzieci często reagują negatywnie na takie obojętne zachowanie. W porównaniu z dziećmi, które nie wycofują się z kontaktów z innymi. Dzieci nieśmiałe są bardziej narażone na aktywną niechęć ze strony rówieśników.

Nieśmiałość – pomaganie dzieciom z nieśmiałością

Nieśmiałość nie zawsze mija z czasem, ale dzieci mogą nauczyć się pewności siebie i swobody w kontaktach z innymi ludźmi. Poniższe wskazówki mogą okazać się pomocne.

Wskazówki dla rodziców dzieci przedszkolnych:

• Daj dziecku czas, aby poczuło się swobodnie. Nie każ mu od razu podchodzić do nieznanego mu dorosłego. Zamiast tego zachęć go do zabawy zabawką i używaj spokojnego głosu.
• Pozostań z dzieckiem w sytuacjach społecznych (np. na placu zabaw lub też urodzinach kolegi z przedszkola), zachęcając je do zaznajamiania się z nową sytuacją. Gdy dziecko poczuje się bardziej komfortowo, możesz stopniowo oddalać się od niego na krótkie okresy, pozostawiają je wśród grupy innych bawiących się dzieci. Na przykład usiądź na ławce z innymi dorosłymi, podczas gdy dziecko bawi się na podłodze. W razie potrzeby można wrócić do dziecka.
• Daj dziecku do zrozumienia, że jego uczucia są w porządku i że pomożesz mu je opanować. Na przykład: “Widzę, że czujesz się trochę przestraszony, bo nie wiesz, kto jest na przyjęciu. Rozejrzyjmy się razem, zanim wejdziemy”.
• Unikaj nadmiernego pocieszania dziecka. Nadmierne pocieszanie daje sygnał, że uważasz tę sytuację za straszną. A dodatkowa uwaga może przypadkowo zachęcić dziecko do nieśmiałych zachowań.
• Chwal “odważne” zachowania, takie jak reagowanie na innych, nawiązywanie kontaktu wzrokowego, próbowanie czegoś nowego lub zabawa z dala od Ciebie. Pochwała powinna być konkretna. Na przykład: “Antek, podobał mi się sposób, w jaki przywitałaś się z chłopcem w parku. Czy zauważyłeś, jak się uśmiechnął, gdy to zrobiłeś?”.
• Staraj się modelować pewne siebie zachowania społeczne, aby dziecko mogło obserwować i uczyć się od ciebie. Na przykład, gdy ktoś się z Tobą przywita, zawsze odwzajemnij to przywitanie.

Wskazówki dla rodziców dzieci w wieku szkolnym:

• Zachęcaj do organizowania wspólnych zabaw w domu lub u znajomych. Jeśli dziecko zostanie zaproszone do domu kolegi, może czuć się bardziej komfortowo, jeśli na początku pójdziesz z nim. Możesz stopniowo ograniczać czas spędzany z dzieckiem w domach innych osób.
• Zacznij od sytuacji społecznych, w których uczestniczy 1-2 innych dzieci, a z czasem przejdź do interakcji z większą grupą dzieci.
• Ćwicz z dzieckiem w domu pokazywanie i opowiadanie lub prezentacje klasowe. Pomoże to dziecku poczuć się bardziej komfortowo, gdy będzie musiało stanąć przed swoją klasą.
• Zachęcaj dziecko do zajęć pozalekcyjnych. Postaraj się znaleźć takie, które zachęcają do zachowań społecznych – na przykład harcerstwo, sport zespołowy lub zajęcia z Treningu Umiejętności Społecznych.
• Opowiedz dziecku przed spotkaniami towarzyskimi czego może się spodziewać, aby nie stresowało się tak bardzo.
• Unikaj porównań z bardziej pewnymi siebie znajomymi czy rodzeństwem.
• Buduj poczucie własnej wartości dziecka, zachęcając je do podejmowania nawet małych kroków w kierunku zmniejszenia nieśmiałości.
• Jeśli inni ludzie mówią, że Twoje dziecko jest “nieśmiałe”, możesz ich delikatnie poprawić w obecności dziecka. Na przykład: “Marysia potrzebuje trochę czasu, aby się rozgrzać. Kiedy poczuje się komfortowo, chętnie się pobawi”. To sygnał, że rozumiesz, jak czuje się Twoje dziecko, a ono samo poradzi sobie z sytuacją, gdy będzie na to gotowe.

Trening Umiejętności Społecznych jako rekomendacja psychologów dla dzieci nieśmiałych.

Trening Umiejętności Społecznych (TUS) to forma terapii realizowana w grupie rówieśniczej. Dzieci pod opieką certyfikowanego trenera TUS, uczą się jak budować satysfakcjonujące relacje z innymi, jakie zachowania są społecznie akceptowalne, a jakie nie, jakich granic nie należy przekraczać, uczą się odczytywać i nazywać emocje, gesty i mowę ciała. Umiejętności te ćwiczone są podczas zabaw i gier, a przede wszystkim dzięki tworzeniu przez terapeutów sytuacji społecznych umożliwiających przełamania błędnych schematów i sposobów reagowania.