Katastrofizowanie to sposób myślenia nazywany zniekształceniem poznawczym. Osoba, która katastrofizuje, zwykle widzi niekorzystny wynik jakiegoś wydarzenia, a następnie decyduje, że jeśli ten wynik się wydarzy, wyniki okażą się być niepowodzeniem.

Katastrofizacja – kilka przykładów:

• „Jeśli obleję ten test, nigdy nie zdam szkoły i będę totalną porażką w życiu”.
• „Jeśli nie wyzdrowieję szybko po tym zabiegu, nigdy nie wyzdrowieję i będę niepełnosprawny przez całe życie”.
• „Jeśli mój partner mnie zostawi, nigdy nie znajdę nikogo innego i już nigdy nie będę szczęśliwa”.

Każdy miewa negatywne myśli. Jednak dla wielu ludzi negatywne myślenie może wymknąć się spod kontroli i być nieproporcjonalne do rzeczywistości. Stosunkowo skromny błąd, rozczarowanie, źródło zakłopotania lub nawet możliwość jego wystąpienia, może czasami stać się w naszym umyśle powodem do poważnego lęku lub rozpaczy – krótko mówiąc, katastrofy.

Taki wzorzec myślenia może być destrukcyjny, ponieważ niepotrzebne i uporczywe zamartwianie się może prowadzić do zwiększonego niepokoju i depresji. Jednak poprzez naukę identyfikacji i przeformułowania początkowo błędnie wyniesionych wniosków, można opanować swoje negatywne myśli.

Katastrofizacja -jakie są przykłady myślenia katastroficznego?

Niejednoznaczność lub bycie w niejasnej sytuacji może otworzyć osobę na katastroficzne myślenie. Przykładem może być otrzymanie wiadomości tekstowej od przyjaciela lub partnera, która brzmi: „Musimy porozmawiać”. Ta niejasna wiadomość może być czymś pozytywnym lub negatywnym, ale osoba nie może wiedzieć, które z nich jest tylko z informacjami, które mają. Mogą więc zacząć wyobrażać sobie bardzo najgorsze wiadomości.

Relacje i sytuacje, które dana osoba wysoko ceni, mogą powodować skłonność do katastrofizowania. Kiedy coś jest dla danej osoby szczególnie ważne, koncepcja straty lub trudności może być trudniejsza do zaakceptowania. Przykładem może być ubieganie się o pracę, której dana osoba pragnie. Może ona zacząć wyobrażać sobie wielkie rozczarowanie, niepokój i depresję, których doświadczy, jeśli nie dostanie tej pracy, zanim jeszcze organizacja podejmie jakiekolwiek decyzje.

Strach, zwłaszcza irracjonalny, odgrywa dużą rolę w katastrofizowaniu. Jeśli osoba boi się pójść do lekarza, może zacząć myśleć o wszystkich złych rzeczach, które lekarz może jej powiedzieć, nawet jeśli idzie tylko na kontrolę. Osoba może również doświadczać katastrofizowania związanego z chorobą lub przeszłym wydarzeniem w jej życiu. Aby wspomóc dobre samopoczucie psychiczne swoje i swoich bliskich, odwiedź naszą stronę poświęconą zdrowiu psychicznemu, gdzie znajdziesz więcej informacji i zasobów popartych badaniami.

Skutki katastrofizacji

Katastrofizacja przyczyna się do tego, że przeżywamy podwyższony poziom lęku, napięcia i niepokoju. Poddając się katastrofizacji będziemy doświadczać częstszego i silniejszego pobudzenia ze strony układu współczulnego wraz z wszelkimi tego konsekwencjami: szybszym biciem serca, niemożnością usiedzenia w miejscu, trudnościami z koncentracją czy ze snem. Narastające napięcie może też sprawić, że staniemy się bardziej wybuchowi bądź skłonni do płaczu.

Myślenie katastroficzne potrafi podcinać skrzydła i nie pozwala normalnie rozwijać się czy spełniać zawodowo bądź życiowo. Jak bowiem zabrać się za robienie czegoś, skoro oczyma duszy już widzę jak wiele rzeczy może pójść nie tak?

Bardzo często towarzyszy ono zaburzeniom lękowym (jak np. napady paniki, lęk społeczny, GAD, czyli lęk uogólniony). Prowadzi to do unikania sytuacji wywołujących lęk, podtrzymując w ten sposób zaburzenie (unikanie bowiem pozwala uniknąć lęku w danej chwili, ale nie sprawia, że oduczamy się bać).

Katastrofizując skupiamy się głównie na potencjalnych zagrożeniach, a nie na tym, co fajne i miłe w danej sytuacji, co zmniejsza odczuwanie przyjemności w różnych sytuacjach.

Jak mogę przestać martwić się najgorszym scenariuszem?

Dobrym miejscem do rozpoczęcia pracy nad myśleniem katastroficznym jest po prostu zauważenie i zidentyfikowanie sytuacji, kiedy to się dzieje. Możesz nadać myślom katastroficznym etykietę (np. mówiąc sobie: “Mam myśl, że jestem nieudacznikiem” zamiast przyjąć myśl: “Jestem nieudacznikiem”). Po zidentyfikowaniu katastroficznej myśli, pomocne może być zastąpienie jej bardziej realistyczną myślą (taką jak “To zajmie trochę więcej czasu i energii niż bym chciał. Jest to dla mnie frustrujące.” w miejsce “Nie będę w stanie tego zrobić”).

Aby poradzić sobie z katastrofizowaniem przyszłości, pomocne może być przemyślenie najbardziej prawdopodobnych konsekwencji rzeczywistego lub przewidywanego błędu, wypadku, niespodziewanej przeszkody lub innego nieszczęścia. W odniesieniu do obawiającej się katastrofy można zapytać: „Jak źle by było naprawdę?”, „Czy naprawdę byłoby to coś, z czego nie mógłbyś się podnieść?” Po głębszym zastanowieniu się, prawdopodobne negatywne skutki mogą wydawać się mniej poważne niż na pierwszy rzut oka. Możesz również wyobrazić sobie siebie radzącego sobie z tym, co się stanie, zastanawiając się nad wszelkimi zasobami i mocnymi stronami, które wykorzystałeś do tej pory.

Różnica między katastrofizacją a lękiem

Lęk jest ściśle związany z katastrofizacją. Lęk jest stanem, w którym osoba doświadcza zwiększonego niepokoju. Przykładem może być martwienie się o zbliżający się ważny test lub obawy przed samotnym chodzeniem w nocy.

Podstawowa różnica między lękiem a katastrofizacją polega na tym, że lęk może odgrywać użyteczną rolę w życiu danej osoby. Na przykład, lęk może być pozytywną emocją, ponieważ może pomóc osobie w ochronie siebie. Jednak katastrofizowanie nie ma zazwyczaj żadnych korzyści.

Posiadanie tych katastroficznych myśli może wypełnić umysł osoby niepotrzebnymi emocjami, które zabierają czas i myśli z dala od rzeczywistości sytuacji. Zarówno lęk, jak i katastrofizacja mogą być szkodliwe, jednak lęk może być korzystny w niektórych okolicznościach.   

Podsumowanie

Katastrofizowanie jest objawem wielu chorób psychicznych i może wpływać na jakość Twojego życia. Choć może się to wydawać przytłaczające, istnieje wiele sposobów na leczenie katastrofizowania. Jeśli uważasz, że masz tendencję do katastrofizowania, porozmawiaj z psychologiem lub terapeutą.