ADHD kojarzone jest głównie dziećmi w okresie szkolnym, jednak szacuje się, że zaburzenie to dotyka 5,29% dzieci i młodzieży oraz 4,4% osób dorosłych (Polanczyk et al., 2007), co oznacza, że zaburzenie to nie ustępuje w okresie dorosłości.

ADHD (attention-deficit hyperactivity disorder) jest to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji. Do głównych objawów ADHD należą nadruchliwość, impulsywność i zaburzenia uwagi. To schorzenie neurobiologiczne, a swoje źródło ma w ośrodkowym układzie nerwowym, dlatego nie należy objawów traktować jako złe zachowanie i upartość osoby na nie cierpiącej.

Objawy ADHD

ADHD może powodować objawy takie jak:

• trudność w skupieniu się na zadaniu (pracy, zabawie i innych zajęciach)
• niedokładność wykonywanej pracy oraz trudności w zauważaniu popełnianych błędów
• “słomiany zapał” – łatwość w rozpoczynaniu zadania oraz trudność w jego dalszej realizacji i zakończeniu
• trudności z organizacją pracy i obowiązkami domowymi
• unikanie czynności mozolnych o dużym nakładzie umysłowym (takich jak praca domowa lub długie raporty w pracy)
• problem z utrzymaniem jednej pozycji, wiercenie się
• przerywanie pytania rozmówcy, podawanie odpowiedzi przed zakończeniem pytania
• trudność w przebywaniu w ciszy oraz w oczekiwaniu na swoją kolej (np. w kolejce)
• nadmierna gadatliwość
• bezsenność

Osoba cierpiąca na ADHD może sprawiać wrażenie niesumiennej, zapominalskiej, nieobecnej czy nie słuchającej swojego rozmówcy. U każdej z osób zaburzenie może wyglądać nieco inaczej – u niektórych będą przeważać objawy związane z utrzymaniem uwagi, a u innych  nadruchliwość i impulsywność.

Dzieci cierpiące na ADHD mogą mieć problem z nawiązaniem relacji z rówieśnikami, ponieważ mają skłonność do niecierpliwości, przerywania wypowiedzi i wchodzenia w rozmowy innych dzieci, a nauczyciele mogą odbierać nadpobudliwość ruchową jako umyślne złe zachowanie. Trening Umiejętności Społecznych może skutecznie ułatwić dziecku funkcjonowanie w grupie, co zaowocuje też w życiu dorosłym. Dodatkowo są okazją do pracy nad koncentracją i uczeniem się, co pomoże w lepszym funkcjonowaniu dziecka w szkole.

Symptomy u osób dorosłych

Symptomy ADHD utrzymują się do czasu dorosłości u ⅔ osób (Young i Bramham, 2007). Obraz zaburzenia wraz z upływem lat może nieco się przekształcić. Nadpobudliwość ruchowa może objawiać się w postaci niepokoju podczas przebywania przez długi czas w jednej pozycji, dokuczać może też ciągła potrzeba posiadania czegoś w dłoni (np. obracanie długopisu w ręku).

Bardziej odczuwalne stają się zaburzenia uwagi, szczególnie w środowisku pracy biurowej. Osoby z ADHD mają trudności z zapanowaniem nad strumieniem rozproszonych myśli, są bardziej podatne na rozpraszające bodźce zewnętrzne oraz trudniej jest im się dostosować do narzuconego planu pracy, ponieważ mają tendencję do chaotycznego działania. Ponadto w rozmowie odbierane są jako głośne, zbyt energetyczne i nieuprzejmie.

Diagnoza ADHD

Osoby cierpiące na ADHD często na przestrzeni swojego życia mogą usłyszeć różne diagnozy, ponieważ objawy zaburzenia pokrywają się częściowo z objawami borderline (borderline personality disorder, BPD) oraz choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD).

Borderline i ADHD powodują symptomy takie jak problemy z uwagą i regulacją emocji, trudności w kontaktach międzyludzkich, niską samoocenę, dokuczliwe uczucie niepokoju i skłonności do uzależnień. Osoby, z rozpoznanym w dzieciństwie ADHD, często z tego powodu w okresie dorosłości słyszą diagnozę borderline lub diagnozę podwójną. W praktyce klinicznej nierzadko przyjmuje się występowanie ADHD w okresie dziecięcym jako początek rozwoju osobowości typu borderline.

Rzadziej z ADHD mylona jest choroba afektywna dwubiegunowa, ponieważ mimo objawów wspólnych (nadmierna aktywność, niepokój, rozmowność i impulsywność) zaburzenia te mają inny przebieg. ADHD charakteryzuje się chronicznością, ChAD natomiast cyklicznością występowania zmian nastroju. Nierzadko diagnozy te występują równocześnie.

W związku ze stygmatyzacją i marginalizacją osób dotkniętych ADHD często osoby te zmagają się z depresją, lękami i zachowaniami aspołecznymi. Przez wykluczenie społeczne i specyfikę zaburzenia (impulsywność, niepokój psychoruchowy, bezsenność) osoby cierpiące na to zaburzenie są obciążone większym ryzykiem uzależnień od substancji psychoaktywnych niż osoby nie zmagające się z ADHD.

Leczenie ADHD

Psychoterapia, szczególnie poznawczo-behawioralna jest bardzo pomocna w przypadku borykania się z ADHD. Odpowiedni terapeuta pomoże zaakceptować siebie i zrozumieć naturę swojego zaburzenia. Środkiem wspierającym może być także terapia rodzinna, szczególnie u dzieci.

Farmakoterapia znacząco poprawia jakość życia osób cierpiących na ADHD, aktualnie zalecane są leki stymulujące, nieuzależniające, które można bezpiecznie przyjmować przez lata. Przyjmowanie takich leków pomaga poradzić sobie z problemem bezsenności bez konieczności przyjmowania farmakologicznych środków nasennych. W USA pacjentom cierpiącym na ADHD przepisuje się leki zawierające pochodną amfetaminy, jednak w Polsce nie są one stosowane przez swoje silne działanie uzależniające. Efektywne leczenie ADHD zmniejsza ryzyko nadużywania alkoholu i innych używek, z powodu złagodzenia występujących wcześniej objawów.