Stres towarzyszy nam całe życie we wszystkich jego etapach. Zmieniają się jedynie jego źródła i przyczyny. Wiele osób uważa, że stres jest zjawiskiem typowym dla naszych czasów, jednak stres tak naprawdę towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Nie tylko wielkie, traumatyczne wydarzenia wywołują objawy stresu, na co dzień dokuczają nam tzw. stresy życia codziennego. Pojęcie stresu w 1926 roku po raz pierwszy wprowadził do nauk o zdrowiu H. Selye. Stres według niego to „nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania”. Nazwał go zespołem ogólnego przystosowania lub zespołem stresu biologicznego. Stres to stan mobilizacji organizmu, który pojawia się w sytuacji trudnej. Sytuacja jest trudna wtedy, gdy dana osoba ją tak ocenia. Niejednokrotnie jest ona wytworem psychiki tej osoby, np. nie zawsze słusznych wyobrażeń, oczekiwań i przewidywań. Jakie są style radzenia sobie ze stresem? Jakie są objawy stresu?

Objawy stresu

Psychiczne objawy silnego stresu:

• pustka w głowie
• pogorszenie i luki w pamięci
• trudności z koncentracją uwagi
• trudności w podejmowaniu decyzji
• poczucie bezradności,
• bezsilności
• kłopoty ze snem
• obsesyjne trzymanie się pewnych
• pomysłów

Fizjologiczne objawy silnego stresu:

• płytki, przyspieszony oddech
• suchość w ustach i gardle,
• częste oddawanie moczu,
• ból pleców, szyi i innych części ciała
• zaburzenia menstruacji
• bóle głowy
• częste przeziębienia
• podwyższone tętno, skoki ciśnienia
• wzrost napięcia mięśniowego,
• odczucie chłodu lub gorąca, pocenie się
• problemy gastryczne

Behawioralne objawy silnego stresu (czyli zmiany w zachowaniu):

• tiki nerwowe
• utrata apetytu lub uczucie ciągłego głodu
• pobudliwość, zaburzenia snu
• nagłe wybuchy gniewu lub płaczu
• nadużywanie alkoholu
• nadmierne palenie
• konfliktowość
• obniżona wydajność.

Style radzenia sobie ze stresem

Wyróżniamy trzy style radzenia sobie ze stresem: skoncentrowany na zadaniu, na emocjach i na unikaniu.

Styl skoncentrowany na zadaniu

Osoba, u której dominuje styl skoncentrowany na zadaniu próbuje rozwiązać problem, nastawiona jest na działanie. Osoba, u której dominuje styl skoncentrowany na zadaniu próbuje rozwiązać problem, nastawiona jest na działanie. Osoba, u której dominuje styl skoncentrowany na emocjach skupia się na kontroli emocji, martwi się, co wzmaga stres. Osoba, u której występuje styl skoncentrowany na unikaniu redukuje stres poprzez ucieczkę od stresora i zajmowanie się czymś zupełnie innym. Nie rozwiązuje problemu.

Styl skoncentrowany na zadaniu charakteryzuje ludzi, którzy doświadczając stresu starają się przede wszystkim zidentyfikować problem będący jego źródłem, a następnie zabierają się za rozwiązanie tego problemu. Jeśli rozwiązanie nie jest możliwe, to wtedy próbują dostosować się do życia w nowej, zmienionej sytuacji. Posiadanie stylu skoncentrowanego na zadaniu zwykle jest bardzo korzystne. Pozwala bowiem szybko i skutecznie zabrać się za działanie i poradzić sobie z przyczynami stresu. Wyjątkiem są sytuacje, gdy stres wiąże się z wydarzeniami, na które nie mamy wpływu, a których rozstrzygnięcie nastąpi dopiero w przyszłości (np. gdy podejrzewam u siebie nowotwór i czekam na termin badań lekarskich, albo gdy w prokuraturze toczy się jakieś postępowanie, w które jestem zaangażowany, ale w danym momencie mogę jedynie czekać na wezwanie na przesłuchanie). W takich sytuacjach osoby wykazujące styl skoncentrowany na zadaniu będąc przyzwyczajone do działania mogą czuć się dodatkowo sfrustrowane bezsilnością i niemożliwością przejęcia inicjatywy.

Radzenie sobie jako proces może być skoncentrowane na problemie

• Monitorujemy stres, czyli uświadamiamy sobie zwiększenie napięcia i jego przyczyny.
• Następnie zbieramy informacje o stresorze, przyglądamy się zasobom jakie mamy i planujemy ich wykorzystanie.
• Korzystamy z umiejętności społecznych takich jak asertywność, ujawnianie swoich uczuć itp.

Styl skoncentrowany na emocjach

Styl skoncentrowany na emocjach jest cechą ludzi, którzy w sytuacji stresowej przede wszystkim skupiają się na emocjach, jakie pojawiają się w nich w związku z ową sytuacją. Zależnie od tego, co spowodowało stres, emocje mogą być różne, ale raczej nie będą należały do przyjemnych – gdybym bowiem doświadczał przyjemnych emocji, raczej nie starałbym się z nimi walczyć, bo i po co? Strategie związane z tym stylem polegają głównie na przeżywaniu i próbach rozładowania emocji. Może to być martwienie się różnymi sprawami, wyżalanie się do kogoś, ale też fantazjowanie czy myślenie życzeniowe typu „następnym razem mi się uda” bez podejmowania konkretnych starań, żeby się udało.

Styl skoncentrowany na emocjach sprawdza się przede wszystkim w tych sytuacjach, w których rozwiązanie problemu nie jest możliwe bądź jest odroczone w czasie (jak wspominane wcześniej wyniki badań czy postępowanie w prokuraturze). Jeśli jednak rozwiązanie problemu jest realne i możemy podjąć w danej chwili działania, które nas do tego zbliżą, posiadanie stylu skoncentrowanego na emocjach będzie raczej utrudnieniem, niż ułatwieniem w radzeniu sobie.

Radzenie sobie jako proces może być skoncentrowany na emocjach

• Usuwamy się z sytuacji stresowej.
• Uciekamy przed stresorem poprzez ignorowanie go lub znalezienie jakiegoś wytłumaczenia.
• Przykre stany emocjonalne łagodzimy poprzez nadużywanie wszelkiego rodzaju substancji szkodliwych.

Styl skoncentrowany na unikaniu

Styl zorientowany na unikanie powoduje, że ludzie, którzy go wykazują, starają się unikać myślenia o problemie będącym źródłem stresu. Strategie, jakie wiążą się z tym stylem, polegają przede wszystkim na zajmowaniu czymś swojej uwagi i odwracaniu jej od myślenia o problemie i jego konsekwencjach. Jak to zrobić? Można zająć się sprzątaniem, spędzać długie godziny przy grach komputerowych bądź surfując po Internecie, obdzwonić znajomych, pójść z nimi na piwo, zaplanować wyjazd wakacyjny, pójść wcześnie spać, znaleźć na półce ciekawą książkę… Cokolwiek, byle tylko nie myśleć o problemie. A gdy ktoś sam spyta o ów problem, odpowiedzieć coś w stylu: „daj spokój, nie psuj nastroju” , „nie mówmy teraz o tym”, czy „później się tym zajmę”. Z tym stylem radzenia sobie wiążą się również takie zachowania, jak objadanie się, nadużywanie alkoholu czy narkotyków, pracoholizm, skłonność do hazardu itp.

Styl zorientowany na unikanie wydaje się być najmniej korzystny ze wszystkich trzech tu opisywanych. Nie pomaga bowiem ani w rozwiązaniu problemu, ani też w poradzeniu sobie z pojawiającymi się w związku z nim emocjami. Pozwala jedynie odwracać uwagę, podczas gdy problem, niczym miecz Damoklesa, ciągle wisi nad głową.

Dowiedz się więcej o trudnościach związanych ze stresem.