Fobia społeczna – jak ją rozpoznać i jak pokonać lęk?

Nieśmiałość to powszechna cecha. Wielu z nas odczuwa niepokój w sytuacjach społecznych. Czujemy się niekomfortowo, gdy oczy wszystkich wokół kierują się naszą stronę, zastanawiamy się jak na ocenią, obawiamy się, że zrobimy coś niewłaściwego. Przyspieszone bicie serca, pocenie się, czy też rumienienie się to jedne z objawów, które mogą nam towarzyszyć chociażby przed publicznym wystąpieniem. Jeśli tak właśnie się czujemy, gdy czeka nas spotkanie z nieznajomymi osobami nie oznacza to jednak jeszcze, że mamy fobię. Jednak czasami nasilenie odczuwalnych objawów może znacznie przeszkadzać lub wręcz uniemożliwiać funkcjonowanie w codziennym życiu. Fobia społeczna  to znacznie więcej niż dość powszechna nieśmiałość. To zaburzenie lękowe o charakterze nerwicowym, które powoduje, że nasze życie prywatne czy zawodowe wiąże się z ciągłym lękiem uniemożliwiającym wykonywanie standardowych czynności i skutecznie odbiera nam radość i satysfakcję. Zaburzenie to często pozostaje nierozpoznane. Izolacja, unikanie ludzi, w tym psychoterapeutów, którzy są w stanie udzielić nam skutecznej pomocy sprawia, że często w samotności cierpimy przez lata. Jakie są objawy oraz na czym polega leczenie fobii społecznej?

Jakie są typowe objawy fobii społecznej?

• objawy fizjologiczne takie jak drżenie rąk, czerwienienie się, pocenie, kołatanie serca, zawroty głowy, bóle brzucha, szum w uszach, brak tchu czy trudności w mówieniu
• chroniczna niepewność co do relacji z innymi ludźmi – głębokie obawy przed negatywną oceną, nadmierna wrażliwość na krytykę, przytłaczająca obawa przed byciem wyśmianym lub odrzuconym przez innych

Fobia społeczna może przybrać różne formy.

Fobia uogólniona występuje wtedy, gdy chorzy odczuwają lęk społeczny dotyczący większości, jeśli nawet nie wszystkich dziedzin życia. Komfortowo czują się zwykle jedynie z najbliższą rodziną i w wąskim gronie przyjaciół. Jest to częściej spotykana forma dotykająca ok. 70% wszystkich osób dotkniętych chorobą.

Fobia nieuogólniona zaś to sytuacyjny lęk. Objawy pojawiają się tylko w przypadku konkretnych sytuacji takich jak wystąpienia publiczne, spożywanie posiłków w towarzystwie, kontakt z osobami będącymi autorytetem

Fobie społeczne  często zaczynają się w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania.  W przypadku młodych ludzi związane są zwykle z lękiem przed byciem ocenianym i negatywnie postrzeganym przez stosunkowo wąską grupę rówieśniczą, nie tłum. Prowadzić może do unikania sytuacji społecznych. Mogą mieć również początek w dzieciństwie. Wpływ na ich powstanie może mieć osobiste doświadczenie, sytuacja, w której zostaliśmy wyśmiani, upokorzeni rzutująca na postrzeganie podobnych sytuacji w przyszłości.

Niska samoocena oraz lęk przed krytyką i odrzuceniem to cechy, które zwykle występują u osób cierpiących na to zaburzenie. Ataki paniki, skrajne unikanie sytuacji wzbudzających lęk mogą doprowadzić do całkowitej izolacji społecznej.

Fobia społeczna – na czym polega jej leczenie?

Leczenie fobii społecznej najczęściej obejmuje wdrożenie psychoterapii w połączeniu z farmakoterapią. Leki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów MAO oraz z grupy SSRI są najczęściej stosowane w leczeniu lęku fobicznego. Jednak w przypadku stosowania tylko i wyłącznie farmakoterapii jest duże ryzyko, że jej zakończenie doprowadzi do powtórnego nasilenia odczuwalnych objawów. Dlatego też, optymalnym rozwiązaniem jest połączenie farmakoterapii z psychoterapią.

Fobia społeczna jest ściśle związana z tym jak postrzegamy sami siebie, innych ludzi i otoczenie. Psychoterapia zaś pomaga zmienić sposób myślenia o sobie i innych ludziach.

Psychoterapeuta pomoże Ci uświadomić sobie wszelkie nieprzydatne i szkodliwe zasady, założenia czy też przewidywania, które towarzyszą Ci w kontaktach z ludźmi lub na samą myśl o nich. Pomoże Ci zrozumieć fizyczne objawy, które pojawiają się, gdy owe myśli przechodzą przez Twój umysł. Współpraca z psychoterapeutą pozwoli Ci zdać sobie sprawę z niekorzystnego wpływu ciągłego myślenia o tych kwestiach na Twoje zachowanie oraz zrozumieć powiązania między nimi a Twoim lękiem.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna uznawana jest za skuteczną formę leczenia fobii społecznej. Zastosowane interwencje terapeutyczne, behawioralne oraz trening umiejętności społecznych pozwalają na efektywne modyfikowanie szkodliwych przekonań i sposobów myślenia, a także zachowań społecznych z tego wynikających.

Przyjrzyjmy się przykładowej sytuacji, która nie należy do rzadkości. Dwie osoby rozmawiają podczas przyjęcia. W pewnym momencie dyskusja się urywa, zapada niezręczna cisza. Wielu z nas doświadczyło kiedyś takiej sytuacji i wielu z nas po odczuciu chwilowego dyskomfortu wróciło równie szybko do równowagi, nie przypisując temu incydentowi większego znaczenia. Są jednak osoby, które w podobnej sytuacji dopada lęk, chęć opuszczenia przyjęcia, obwinianie się. Myśli „ja nigdy nie mam nic ciekawego do powiedzenia, jestem beznadziejny, co ja tu robię” nie pozwalają długo na siebie czekać. Psychoterapeuta może pomóc osobie zmagającej się z fobią społeczną przepracować takie sytuacje. Pomoże uświadomić sobie, że równie prawdopodobne jest, że tej drugiej osobie również zabrakło tematów do rozmowy. Jest to bardziej realistyczny sposób postrzegania rzeczywistości, może być jednak zupełnie poza zasięgiem osoby z objawami fobii społecznej. Dzięki wsparciu psychoterapeuty możliwe będzie wyjście poza wyimaginowaną wersję tego jak inni na nas patrzą, zmiana postrzegania siebie i stopniowe pokonywanie własnych lęków.

Zastosowanie znajduje również psychoterapia psychodynamiczna. Jest ona skoncentrowana na dotarciu do źródła problemu, poznaniu wewnątrzpsychicznych uwarunkowań sposobu w jaki funkcjonujemy. Pozwala to na wprowadzenie zmian w zakresie dysfunkcjonalnego sposobu odbierania siebie, ludzi i otoczenia. Bez względu jednak na nurt, kluczowa pozostaje dobra współpraca między psychoterapeutą a klientem.