Prokrastynacja często utożsamiana jest z lenistwem. Nic bardziej mylnego! Mimo zachowania, które pozornie może przypominać lenistwo, prokrastynacja nie jest tak oczywistym zjawiskiem. Osoby, które prokrastynują zazwyczaj nie chcą odkładać obowiązków na później, jednak nie umieją wyjść z cyklu wykonywania zadań tuż przed upływem czasu.  Dlaczego więc, mimo że taki tryb nam nie służy, to nie potrafimy podjąć działań wcześniej?

Czym jest prokrastynacja?

Prokrastynacja to nic innego jak nagminne odkładanie obowiązków na później, przez co wykonywane są one na ostatnią chwilę. Zazwyczaj przez presję goniącego nas czasu wykonujemy je niedokładnie i znacznie gorzej, niż gdybyśmy zaczęli zadanie wcześniej. Osoby prokrastynujące zazwyczaj nie mogą wskazać konkretnego powodu tego zachowania. Wbrew powszechnie panującym opiniom, prokrastynacja nie jest lenistwem, a osoby odkładające obowiązki na później często mają rozbudowane plany na przyszłość, jednak problemem jest wdrożenie ich w życie.

Powody prokrastynacji

Za prokrastynacją zazwyczaj leżą duże pokłady lęku. Lęk ten może powodzić z różnych źródeł, na przykład:

• Zbyt wysokie wymagania w dzieciństwie – jeśli w dzieciństwie rodzice oczekiwali od nas samych dobrych wyników i najwyższych ocen, to prawdopodobnie przy wykonywaniu ważnych zadań towarzyszy nam lęk. Lęk przed niepowodzeniem i zawiedzeniem innych może być paraliżujący do tego stopnia, że zadanie rozpoczynamy znacznie za późno, co skutkuje jego słabym wykonaniem.

• Lęk przed nadmierną odpowiedzialnością i oceną – nadmierna odpowiedzialność i ciągła ocena wykonywanych zadań może być bardzo przytłaczająca. Prokrastynując unikamy odpowiedzialności tak długo jak to możliwe, jednak nie zmiania to naszej sytuacji – nasza praca będzie oceniana bez względu na to, ile czasu nad nią spędzimy i kiedy zaczniemy.

• Perfekcjonizm – perfekcjonizm powoduje potrzebę wykonywania każdego powierzonego nam zadania idealnie, a pomyłka lub nawet nieznaczny błąd mogą wywołać spore emocje. W sytuacji, kiedy czujemy, że możemy zadaniu nie sprostać, jedną z metod radzenia sobie z napięciem jest prokrastynacja. Jednak finalnie, przez niewystarczający czas na wykonanie zadania, efekt końcowy okazuje się znacznie gorszy, niż gdyby praca została rozpoczęta z odpowiednim wyprzedzeniem.

Są też osoby, które lęk przed zbliżającym się deadlinem motywuje. Zbliżające się konsekwencje nie wykonanego zadania są dodatkową motywacją zewnętrzną, przez co w krótkim czasie jesteśmy w stanie wykonać powierzone nam zadania.

Błędne koło prokrastynacji

Prokrastynacja może być trudnym nawykiem do zmiany, ponieważ długofalowe odkładanie zadań na później przeradza się w trudny do przerwania cykl. Cykl ten składa się z kilku etapów:

1. Wyznaczone zadanie lub cel
2. Ustosunkowanie się do powierzonego zadania – Czy umiem je wykonać? Czy sprawi mi to radość? Czy mam na to siłę i ochotę?
3. Odczuwany dyskomfort – dyskomfort obecny przy wykonywanym zadaniu działa na nas demotywująco. Dyskomfort może być spowodowany nudą, wcześniejszymi niepowodzeniami lub mało interesującym dla nas zajęciem.
4. Wymówki – w celu złagodzenia poczucia dyskomfortu znajdujemy wymówki, aby nasze zadanie odłożyć w czasie. Możemy przekonywać siebie, że później wykonamy je lepiej, będziemy bardziej do niego przygotowani lub warunki do jego wykonania będą bardziej korzystne.
5. Aktywność zastępcza – angażujemy się w aktywności, które odwrócą naszą uwagę od zadania. Mogą to być aktywności sprawiające przyjemność lub zadania o niższym priorytecie.
6. Konsekwencje natychmiastowe i odroczone – mimo natychmiastowej gratyfikacji podczas aktywności zastępczych, długofalowe konsekwencje prokrastynacji nie są przyjemne. W obliczu zbliżającego się deadline’u czujemy poczucie winy w związku z ignorowaniem zadania przez długi czas. Nasza samoocena spada, a dyskomfort wzrasta, co utrudnia podjęcie następnego zadania z wyprzedzeniem czasowym.

Jak przestać prokrastynować?

Prokrastynacja może okazać się trudnym nawykiem do zmiany, przez to, że swoje początki może mieć aż w okresie dzieciństwa. Przełamanie cyklu może wymagać pracy nad założeniami i samooceną, w której pomoże nam psychoterapia. Psychoterapia indywidualna przyniesie wiele korzyści, nie tylko w związku z prokrastynacją. Psychoterapia online jest dobrym rozwiązaniem dla osób o napiętym grafiku lub ceniącym sobie warunki sanitarne podczas pandemii. Psychoterapeuci sięgają po różne metody pracy , dlatego warto jest zapoznać się z wykorzystywanymi nurtami.