Zapisy telefoniczne:

  • Poniedziałek-piątek: 11:00-19:00

Czym jest Choroba Afektywna Dwubiegunowa (CHAD)?

Choroba Afektywna Dwubiegunowa (CHAD), to zaburzenie należące do obszaru zaburzeń nastroju (podobnie jak depresja). Dane epidemiologiczne wskazują na to, że mamy do czynienia z coraz większym rozpowszechnieniem choroby afektywnej dwubiegunowej w społeczeństwie. Zaburzenie to dotyka z równą częstotliwością zarówno kobiety jak i mężczyzn i rozpoczyna się zazwyczaj w wieku wczesnej dorosłości.

Aktualnie w diagnostyce stosuje się pojęcie „zaburzenie afektywne dwubiegunowe”, które opisuje doświadczanie przez pacjentów epizodów obniżonego i podwyższonego (bądź drażliwego) nastroju. Rozpoznania CHAD dokonuje się, jeśli u pacjentki / pacjenta wystąpiły co najmniej dwa epizody chorobowe z zaburzonym nastrojem i aktywnością, przy czym co najmniej jeden z epizodów był epizodem maniakalnym, hipomaniakalnym lub mieszanym.

DSM – 5 wyróżnia dwa główne typy choroby afektywnej dwubiegunowej:

CHAD typu I (występują epizody maniakalne, które trwają przynajmniej 7 dni lub wymagają hospitalizacji; zwykle pacjenci doświadczają również epizodów depresji, utrzymujących się przynajmniej 2 tygodnie)

CHAD typu II (występuje naprzemienność epizodów depresyjnych i hipomaniakalnych, ale bez pełnych epizodów manii charakterystycznych dla typu I).

Czym charakteryzuje się epizod maniakalny?

Epizod maniakalny to okres wyraźnego, ciągłego i rosnącego podwyższenia nastroju i/lub drażliwości przez okres co najmniej 1 tygodnia bądź wymagający hospitalizacji.

Towarzyszą mu następujące objawy:

  • wzrost samooceny i poczucia wielkości
  • zmniejszona potrzeba snu
  • większa niż zwykle bądź nieustanna rozmowność, słowotok
  • poczucie gonitwy myśli, ulotność myśli
  • zaburzenia koncentracji uwagi
  • wzrost aktywności ukierunkowanej na cel
  • pobudzenie psychoruchowe
  • nadmierne zaangażowanie w ryzykowne czynności dające przyjemność, które są negatywne w skutkach.

Warto dodać, że aby zdiagnozować epizod maniakalny, objawy mu towarzyszące muszą istotnie zakłócać satysfakcjonujące dla pacjenta funkcjonowanie (psychiczne, społeczne, zawodowe).

Choroba Afektywna Dwubiegunowa (CHAD) – jak wygląda jej leczenie?

Bardzo istotna jest wczesna diagnoza choroby, ponieważ we wczesnych fazach choroby odnotowuje się dużo lepszą reakcję na leczenie. Klasyczny, podstawowy typ leczenia zaburzenia dwubiegunowego opiera się na podawaniu węglanu litu. Lit jest skuteczny zarówno w leczeniu manii jak i depresyjnych aspektów zaburzenia dwubiegunowego. U około 80% pacjentów obserwuje się całkowite lub częściowe ustąpienie objawów. Do leków drugiej generacji zalicza się lamotryginę, kwetiapinę, olanzapinę oraz aripiprazol.

Psychoterapia indywidualna

Psychoterapia indywidualna jest również formą wspierania leczenia choroby afektywnej dwubiegunowej. Warto dodać, że w tym zaburzeniu psychoterapia powinna stanowić równoległą formę leczenia do farmakoterapii. Rola psychoterapii w CHAD jest znacząca, jako że podłoże choroby jest połączeniem czynników biologicznych i psychospołecznych (stresujące wydarzenia, konflikty rodzinne, nieregularne zażywanie leków, zaburzenie rytmu dobowego). Badania pokazują, że farmakoterapia, która pozbawiona jest interwencji psychologicznej, może prowadzić do częstszych nawrotów choroby, stałego utrzymywania się objawów i niepełnosprawności psychospołecznej. Badania te zostały przeprowadzone z uwzględnieniem terapii poznawczo – behawioralnych, rodzinnych oraz psychodynamicznych (a dokładniej modelu interpersonalnego/rytmów społecznych).

Inne badania (Systematic Treatment Enhancement Program for Bipolar Disorder) obejmowały dwie grupy pacjentów:  grupę pacjentów, którzy przyjmowali kurację farmakologiczną oraz uczestniczyli w programie psychoedukacyjnym, oraz grupę pacjentów, którzy przyjmowali kurację farmakologiczną oraz byli w 9 – miesięcznej intensywnej psychoterapii. Wyniki pokazały, że w ciągu roku 64% pacjentów z grupy intensywnej psychoterapii uzyskało poprawę stanu zdrowia, w porównaniu do 52% pacjentów z grupy psychoedukacji. Korzyści z interwencji po czasie dłuższym niż 12 miesięcy, utrzymywały się 1,5 częściej w grupie psychoterapii. Nie zauważono istotnych różnic pomiędzy trzema nurtami psychoterapeutycznymi: poznawczo – behawioralnym, rodzinnym, psychodynamicznym.

Psychoedukacja

Skuteczną oraz coraz częściej spotykaną metodą (szczególnie podczas hospitalizacji) jest psychoedukacja pacjentów. Interwencja ta łączy w sobie cechy terapii grupowej, interpersonalnej, poznawczo-behawioralnej oraz interwencji rodzinnej. Badania pokazują, że psychoedukacja jest skuteczną metodą wsparcia osób chorujących i ma wpływ na:

  • redukcję objawów depresji oraz długość trwania epizodów depresyjnych
  • zapobieganie nawrotom objawów maniakalnych
  • zmniejszenie nasilenia objawów maniakalnych.

Najbardziej znany – Barceloński Model Psychoedukacji CHAD – obejmuje takie obszary jak:

  • edukowanie o samym zaburzeniu (czynniki etiologiczne, symptomy, rozwój zaburzenia i rokowanie, leczenie)
  • mity i dysfunkcjonalne przekonania o CHAD
  • obawy pacjentów związane z przyjmowaniem leków
  • uczenie się wykrywania epizodów.

Choroba afektywna dwubiegunowa u dzieci i młodzieży

 Rozpoznawanie CHAD u dzieci i młodzieży opiera się na tych samych kryteriach diagnostycznych jak u osób dorosłych. W ciągu ostatnich 20 lat zauważa się znaczący wzrost diagnoz CHAD w populacji dzieci i młodzieży. Jeśli chodzi o obraz kliniczny choroby u dzieci i młodzieży to badania pokazują, że:

  • u dzieci i młodzieży, częściej niż u osób dorosłych, występują drażliwość i objawy depresji
  • u adolescentów w epizodzie manii występowały silniej takie objawy jak gonitwa myśli, zwiększona produktywność czy niewłaściwa ocena sytuacji
  • w porównaniu z osobami dorosłymi u dzieci i młodzieży częściej występują objawy agresji i drażliwości, podczas gdy u osób dorosłych są to zaburzenia funkcji poznawczych
  • metaanaliza 20 badań wskazuje, że za najczęstszy objaw manii w dzieciństwie uważa się zwiększenie energii (79%), a drugim najczęstszym objawem jest drażliwość (77%).

Dzieci i młodzież, które doświadczają objawów lękowych, depresyjnych i niestabilności emocjonalnej (labilności afektywnej) mogą być bardziej podatne na zaburzenia dwubiegunowe. Rodzice powinni zwrócić uwagę na następujące sygnały, które mogą świadczyć o zaburzeniach dwubiegunowych: znaczne pogorszenie funkcjonowania szkolnego, doświadczenie traumatycznych przeżyć w wieku wczesnodziecięcym, zaburzenia snu, zaburzenia poznawcze. Jeśli dzieci manifestują takie objawy, warto udać się na konsultację do specjalisty. Podobnie jak u osób dorosłych, u dzieci i młodzieży zaleca się leczenie polegające na połączeniu kuracji farmakologicznej w połączeniu z interwencją psychologiczną (np. psychoterapią).

Podsumowanie

Mimo, że rozpowszechnienie choroby afektywnej dwubiegunowej jest coraz częstsze, a same konsekwencje tego zaburzenia w znaczącym stopniu pogarszają jakość życia, badania pokazują, że równoczesne zastosowanie leczenie farmakologicznego wraz z interwencjami psychologicznymi (takimi jak psychoterapia lub psychoedukacja), jest skuteczne i redukuje objawy choroby.

Piśmiennictwo:

Budziński, B., Leszczyński, J., Jaracz, J. (2016). Znaczenie psychoedukacji w terapii grupowej choroby afektywnej dwubiegunowej. Psychiatria, nr 1, tom 13, 31 – 38.

Mączka, G., Grabski, B., Gierowski, J., Dudek, D. (2010). Psychoedukacja grupowa w kompleksowym leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej – doświadczenia krakowskie. Psychiatria Polska, nr 1 , tom XLIV, 89 – 100.

Kalita, L. (2021). Czy psychoterapia psychodynamiczna ma zastosowanie w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej? Wyniki badań, aktualizacja techniki, przykłady kliniczne. Psychiatria Polska, 55(1), 145 – 170.

Seligman, M., Walker, E., Rosenhan, D. (2003). Psychopatologia. Poznań: Wydawnictwo Zysk I S-ka.

Rybakowski, J., Cubała, W., Gałecki, P., Rymaszewska, J., Samochowiec, J. Szulc, A., Dudek. D. (2019). Rekomendacje Polskie Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące leczenia zaburzeń afektywnych u kobiet w wieku rozrodczym. Psychiatria Polska, 53(2), 263 – 276.

Gorostowicz, A., Siwek, M. (2018). Trudności w diagnostyce choroby afektywnej dwubiegunowej. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 18(1), 61 – 73.

Cichoń, L., Janas – Kozik, M., Siwiec, A., Rybakowski, J. (2020). Obraz kliniczny i leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej u dzieci i młodzieży. Psychiatria Polska, 54(1), 35 – 50.

Centrum NOWA – psychoterapia online, indywidualna Warszawa | Trening Umiejętności Społecznych, Psychoterpia indywidualna Warszawa

realizacja: estinet.pl

Centrum Terapii Centrum Nowa

Wilcza 66/68 lok.3,
00-679 Warszawa Śródmieście

+48 505 300 545
biuro@centrumnowa.pl

Czynne od 8:00 do 21:00.
Od poniedziałku do piątku